پرى دريايى و ماهى قرمز تنگ / یادداشتی از محمد رهبر

آنقدر بعضى كارها را سخت مى گيريم كه انجامش رويايى دست نيافتنى مى شود و آخر كار به جايى نمى رسيم و يكباره كار هم از دست مى شود، خوشبختانه عمر ما محدود است و تا ابد فرصت نيست. اصلاً اين طور هم نيست كه ماهى را هر وقت از آب بگيريد تازه است. واقعيت اين است كه زندگى زمان بندى خودش را دارد، اگر سر هفت سالگى به مدرسه نرويم و خواندن و نوشتن بماند براى ۲۰ سالگى حقيقتش براى هميشه عقب مانده ايم. درس خواندن، كار كردن، بازنشستگى و همه اينها زمان بندى دارد و اين ميان ازدواج هم زمانى دارد كه لابد در پيرى نيست. مى دانيد نبايد ديگر طورى شود كه عمر مفيد صرف فكر كردن به چگونگى ازدواج و آدم روبه رويمان شود و آن وقت از ميانسالى كه گذشت تازه به فكر عمل بيفتيم. زمان، جوانى و عمر اين فرصت را به ما نمى دهد. فكر كردن ما براى تصميم گرفتن و مشورت هايمان براى كار سهل و ممتنعى مثل ازدواج، گاه چنان پرپيچ و خم مى شود كه اصل قضيه از دست مى رود. اين را هم يادمان باشد كه احتمالاً چيز هايى كه به گوشمان خوانده اند تا حدود زيادى اشتباه است. قرار نيست كه با ازدواج همه چيزمان دگرگون شود، قرار نيست ما آدم هاى تازه اى بشويم كه با قبل از ازدواج ربطى نداشته باشيم، نه اينها نيست، آدم ها با هم خو مى گيرند، تغييرى ماهوى نمى كنند، قرار هم نيست كه با ازدواج همه چيز را به دست آوريم؛ علم، ثروت، موقعيت، خيلى از اينها به فرد بستگى دارد. نكند، انتظارات ما از آدم معمولى كه به عنوان همسر انتخاب مى كنيم اشتباه است. نكند كه ما ازدواج را كيميايى گرفته ايم كه مس وجودمان را زر كند و عاقبت هم مثل همه كيمياگران دست از پا درازتر همان مس را هم از دست مى دهيم. هميشه به ما گفته اند كه چشمت را باز كن ببين چه كسى را انتخاب مى كنى اما خودمان هم مى دانيم هر چه قدر چشمانمان را باز كنيم اين شناخت تضمينى حاصل نمى شود. اين سود تضمينى اين سعادت بى درنگ و تنها با يك كليك انتخاب همه چيز را خراب كرده است. كسى به ما نگفته است كه بعد از ازدواج چه بايد كرد، چه طور بايد ساخت، چگونه بايد مشكلات را حل كرد. شايد واقع گرايانه ترين راه براى انتخاب همسر، شناخت ضعف هاى طرف مقابل است و كنار آمدن با خود «آيا مى توانم با اين ضعف ها كنار بيايم و چگونه» اين را هم بايد در نظر بگيريم كه من و او آدم هايى متوسط، معمولى هستيم، آنچه هست اينكه آيا مى توانيم بنشينم و چايى بنوشيم و آزارى به هم نرسانيم، همين.


• سوار بر اسب سفيد
اينكه اسب سفيدى مى آيد سوارش همانى است كه يكباره دل از ما خواهد برد و بعد به شهر آرزو ها مى رويم و در قصر خوشبختى زندگى مى كنيم، آنقدر طرزفكر كودكانه و كارتونى است كه همه مى خنديم، اما باور كنيم در مورد انتخاب همسر بيشتر ما دقيقاً همين طور فكر مى كنيم. همسر انتزاعى ما كسى است كه در يك مدت زمان صفر تا صد عاشقش شويم و در كنارش تمام چيز هايى كه خوب است را هم داشته باشد، جمال، كمال، مال و منال و همين طور ادامه دهيد. همسر انتزاعى ما در واقع تمام آنچه من ندارم را پوشش خواهد داد. اگر من هنرمند نيستم ولى هنر را دوست دارم بى اينكه حال و حوصله فراگيرى اش را داشته باشم همسر انتزاعى كسى است كه فرهيخته و هنرمند است. در واقع كمبود هاى ما، آرزو هاى دست نيافتنى مان، چيزى است كه انتظارش را از اين سوار اسب سفيد مى بريم. براى همين و به دليل اينكه دور و برمان چنين لعبتى پيدا نمى شود، در هر چه دورتر ها مى گرديم. اما حقيقت اين است كه توان و تقدير انتخاب ما در جغرافيايى است كه هر روز طى اش مى كنيم؛ شهرمان، كوچه و خيابان، دانشگاه و محل كار. حالا اين آدميزاده انتزاعى اگر در همين جا هاى معمولى يافت نشد چه بايد كرد. اصلاً يك مسئله اى كه نبايد هم به ما بربخورد اين است كه چنين همسر جامع الشرايطى چرا بايد من و شما را بپسندد. ذهن ما هنوز دنبال پرى دريايى است گرچه به هزار دليل علمى و غيرعلمى ثابت شده كه پرى دريايى مال قصه ها است اما هنوز جست وجوى ما ادامه دارد. ما پاك از ماهى قرمز تنگ كه هر روز مى بينيمش و برايش دست تكان مى دهيم، غافل شده ايم.


• وسوسه
اين از بدى هاى زمانه است كه امكان انتخاب هاى گسترده را به ما مى دهد، در فروشگاه هاى بزرگ، ويترين هاى رنگين و پرزرق و برق، نياز ما را به خريدن يك پيراهن به باد فراموشى مى دهد، رنگ و رنگ و تنوع دوخت و مدل آنچنان است كه سرگيجه مزمن مى گيريم و همه آنچه مى بينيم را مى خواهيم. گرچه امكانات ما از هر لحاظ فقط يك انتخاب را ميسر مى كند، وقتى امكان آن را داريم كه صد ها فيلم را در آن واحد ببينيم، مطمئن باشيد كه يك فيلم را هم از سر تا ته و درست و درمان نخواهيم ديد؛ حقيقتش اين امكان نامحدود انتخاب كاذب است، همين بلا در انتخاب همسر به سرمان آمده است. در وهله اول دليل اصلى انتخاب همسر و ازدواج يادمان مى رود و بعد از آن توان انتخاب از ما گرفته مى شود و جرات نداريم كه دل از وسوسه برداريم. شايد آدم بهترى سر راهمان سبز شود، شايد نفر بعدى. اين يكى بهتر است. اينها حرف هايى است كه با خودمان مى زنيم. حقيقتش ديگر جرات با كسى بودن را نداريم. شايد بهتر باشد كه امكان كاذب انتخاب نامحدود را از خودمان سلب كنيم تا نيازمان را عميق تر كنيم و حداقل به همين يكى دو نفرى كه روبه رويمان هستند درست و دقيق نگاه كنيم. مطمئن باشيد، روحيه اى كه با انتخاب هاى متنوع خوگرفته، بعد از آنكه دست بر قضا كسى را كه بهترين گزينه اش بوده انتخاب كرده دوباره وسوسه خواهد شد. وسوسه تنوع طلبى از آن چيزهاى اعتيادآورى است كه تركش مثل مواد مخدر به اين راحتى ها نيست، پس چه بهتر كه از همان اول وسوسه نشويم.


• وقتى تنها شدى بيا
شايد بهترين وقت براى ازدواج، زمانى است كه به حسى رسيده باشيم كه ديگر نمى توان اين روزها و شب ها را اينگونه تنها به فردا و ماه و سال سپرد، زمانى كه تنهايى را با تمام وجود حس كنيم و اينكه بايد به كسى محبت كرد و كسى را كه در اين نزديكى است، دوست داشت، بگذاريد همين حالا تفكيك مهمى را بپذيريم، دوست داشتن پر است از ترديد، مى توان كسى را دوست داشت، از او دلخور شد، دعوا كرد، قهر كرد و حتى ترديد كرد كه اصلاً من او را دوست دارم. اما اين بهتر است از يقين بلورى عشق، اين يقين با تلنگرى خواهد شكست و شكستن همان و تمام شدن هم همان. اما دوست داشتن قابل ترميم و تعميم است، منطقى است، مى توان كم شدن و فزون شدنش را قبول كرد و نه آنقدر دلگير شد كه رهايش كرد و نه آنقدر مشعوف شد كه توقع بيجايى داشت. دوست داشتن مى تواند با خوشى و ناخوشى زندگى همراه و هماهنگ شود و در جاده ها و كوچه پس كوچه هاى آن راه برود، نه مثل عشق كه حتماً جاده اى فراخ مى خواهد و در دو سويش هم جنگل و دريا.
رسيدن به حس تنهايى شايد مقدمه اى براى ازدواجى موفق باشد، كشيدن درد تنهايى، كسى را بعداً اين درد را التيام مى دهد، مغتنم و محترم مى كند و خودخواهى را به حداقل مى رساند.


• زياد فكر نكنيد
ازدواج مثل پريدن از درياست، اگر قرار باشد كه همه جوانب را درنظر بگيريد، مطمئن باشيد كه تا صد سال ديگر نخواهيد پريد و اگر چشمانتان را ببنديد، همين الان از دريا گذشته ايد، مى دانيد اگر كارها را به عقل بسپاريد، عقل عزيز براى شما ادله نفى و اثبات را با هم عرضه مى كند، يعنى همانقدر كه دليل مى آورد كه اين كار را انجام بده، مى تواند دليل انجام نشدنش را هم بياورد. در واقع شما با عنصرى غيرعقلى كه تصميم است، كفه ترازوى اين ترديد متساوى را به نفع يك كفه ترازو سنگين تر مى كند، اين عنصر تصميم ساز همان طور كه گفتيم اگر دغدغه پايان دادن به تنهايى باشد بهتر است. اما هر چه هست لطف فرماييد سئوالات طول و دراز و فلسفى از طرف مقابلتان نپرسيد. يا اگر با اين چنين پرسش هاى سرگيجه آورى مواجه شديد، دروغ سفيد بگوييد. يكى از اين سئوالات عمومى را ملاحظه بفرماييد «واى يعنى من بايد تا آخر عمر با او زندگى كنم؟» حقيقتش اين است كه كار سختى است كه جوابى براى اين سئوال پيدا كرد. يعنى واقعاً كم نمى آورم. يعنى همسر من تا آخر عمر برايم دوست داشتنى مى ماند. جواب حقيقى اين است كه ممكن است اينطور نباشد، ممكن است كه هميشه دوستش نداشته باشى. اما دروغ سفيدى كه به واقعيت زندگى نزديك است اينكه اين آخر عمر كجاست. حالا كه وفادارى، بايد سعى كرد كه اين وفادارى و دوستى را حفظ كرد. آينده نگرى به چيزى است. ما را به راحتى از زمان حال جدا مى كند و همين حال و روز خوش فعلى مان را هم خراب مى كند. به ياد داشته باشيد كه همين لحظه هاست كه آينده را مى سازد، آينده موجودى نيست كه يك باره سر راه آدم سبز شود. اگر لحظه لحظه را آرام و مطمئن سپرى كنيد، آينده هم همين طور خواهد بود.